ข้าว...มีขั้นตอนการเติบโตอย่างไร

เริ่มจากเมล็ดข้าวจะงอกรากและยอด
อ่อน พอแตกใบชูยอดได้สองสามใบ
เป็นต้นข้าวเล็กๆ แล้ว เราเรียกว่า "ต้นกล้า"
เมื่อต้นกล้าโต และแตกกอจนต้นสูงเต็มที่
ก็จะออกรวงโผล่ช่อดอกที่ยอด ไม่นานนัก
ดอกข้าวจะเกิดการผสมเกษรและ
เปลี่ยนเป็นเมล็ดข้าว


ในช่วง ๗ - ๑๐ วันแรกหลังผสมเกษร
เมล็ดข้าวจะอ่อนนิ่มมี น้ำแป้งสีขาว
เรียกว่า "ระยะน้ำนม" หลังจากนั้น
เมล็กข้าวจะแข็งขึ้นจนแก่เต็มที่รวงข้าว
ที่เคยตั้งลูก็จะโค้งลงตามน้ำหนักของ
เมล็ดข้าว และมีรวงสีเหลืองสวยงาม
จนมีคำชมเปรียบทุ่งนายามนี้ว่า
"ทุ่งรวงทอง" ระยะเวลาที่ข้าวเจริญ
เติบโตจากเมล็ดจนเป็นต้น ให้รวงข้าวนั้นแตกต่างกันไปตามพันธุ์
บางพันธุ์ใช้เวลา ๓ - ๔ เดือน บางพันธุ์ก็ใช้เวลา ๗ - ๙ เดือนก็มี
ที่มา : ข้าวไทย สำนักพิมพ์ปลาตะเพียน

ขวัญข้าวแม่โพสพ

แม่โพสพคือใคร

คนไทยมีความเชื่อมาแต่โบราณแล้วว่า ข้าวเป็นพืชศักดิ์สิทธิ์และมีเทพธิดาประจำต้นข้าว เรียกว่า แม่โพสพ หรือแม่ขวัญข้าว มีตำนานเล่าว่า เพราะแม่โพสพอุทิศร่างกายเป็นข้าวให้มนุษย์ มนุษย์จึงมีข้าวกิน หากมนุษย์ไม่สำนึกในบุญคุณของแม่โพสพหรือปฏิบัติไม่ดีต่อข้าว แม่โพสพจะหนีจากไป ทำให้เกิดความอดอยาก ชาวนาจึงทำพิธีกราบไหว้บูชาแสดงความกตัญญูต่อแม่โพสพในทุกขั้นตอนของการปลูกข้าวและการเก็บรักษาข้าว แม้ก่อนจะนำข้าวจากยุ้งฉางมาบริโภคหรือขาย ชาวนาก็ต้องทำพิธีขอขมาและขออนุญาตด้วย สมัยก่อนคนไทยเมื่อกินข้าวเสร็จจะไหว้ข้าวขอบคุณแม่โพสพ แต่ปัจจุบันพิธีกรรมและความเชื่อเรื่องแม่โพสพจางหายไปมากแล้ว

ตาเหลวและชะลอมขวัญข้าว
ใส่เครื่องเซ่นไหว้แม่โพสพ

ที่มา : ข้าวไทย สำนักพิมพ์ปลาตะเพียน

ข้าวไทย

คนรู้จักกินข้าวตั้งแต่เมื่อไร

ต้นข้าวกำเนิดขึ้นบนโลกหลายร้อยล้านปีมาแล้ว ก่อนที่จะเกิดมนุษย์เสียอีก เมื่อหลายหมื่นปีก่อนสมัยที่บรรพบุรุษของเรายังใช้ชีวิตล่าสัตว์และเก็บพืชผลไม้กินเป็นอาหาร พวกเขาก็น่าจะรู้จักเก็บกินเมล็ดข้าวแล้ว แต่จะเป็นเมื่อใด เรายังไม่มีหลักฐานแน่ชัด

เมล็ดข้าวที่คนเก็บกินแรกๆ นั้น มาจากต้นข้าวป่าที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ไม่ใช่ต้นข้าวที่คนปลูก

ที่มา : ข้าวไทย สำนักพิมพ์ปลาตะเพียน